PRI en depressie
Om uit te leggen hoe je vanuit de theorie van Past Reality Integration (PRI) naar depressie kunt kijken, neem ik je mee naar het begin: onze kindertijd en hoe wij onszelf ontwikkelen in de wereld waarin wij opgroeien.
Trauma
Iedereen maakt in haar leven fijne en minder fijne dingen mee. In de volksmond spreken we enkel van trauma wanneer sprake is van een levensbedreigende situatie - zoals fysiek geweld, een ongeluk of oorlog - of seksueel grensoverschrijvend gedrag. Het is echter belangrijk om te beseffen dat voor een kind veel meer situaties levensbedreigend zijn. Namelijk die situaties waarin het niet krijgt wat het nodig heeft om te overleven. Stel je eens een klein baby’tje voor: een kindje dat volledig afhankelijk is van haar ouders/verzorgers om te overleven. Dat kindje heeft niet alleen fysieke behoeften - aan eten, warmte en onderdak - maar ook emotionele behoeften - aan aandacht, liefde, troost, aanraking. Wanneer zij niet in die behoeften wordt vervuld is ze dus, in de belevingswereld van het kindje dat ze is, overgeleverd aan een uitzichtloze situatie waar er geen hulp is en ze ook niet voor zichzelf kan zorgen. Zo’n situatie zal door veel mensen niet direct als traumatisch worden bestempeld, maar door een klein kindje wordt dat wel zo ervaren. Je zou kunnen zeggen dat het trauma met een kleine letter ‘t’ is. En wij hebben dat allemaal.
Afweermechanismen
In die situaties treedt ons psychisch immuunsysteem op om ons te beschermen. De levensbedreigende waarheid van het niet krijgen wat we nodig hebben wordt als het ware verdrongen en vervolgens ontkent met behulp van afweermechanismen, zodat het goed weggestopt blijft en niet door kan dringen tot ons bewustzijn. Dit betekent dat ons bewustzijn zich splitst in een belast deel, waar de weggestopte pijn zich bevindt, een onbelast deel en een deel dat de afweermechanismen bevat: de muur van afweer. En als we volwassen zijn ziet dat er als volgt uit:
Deze afbeelding komt uit het boek Illusies (2003) van Ingeborg Bosch.
Vanuit het Kind-Bewustzijn (KB), het belaste deel waarin onze oude pijn zit opgeslagen, voelen wij ons afhankelijk van onze omgeving, lijken dingen eindeloos te duren en denken we dat we geen invloed hebben over de situatie waarin we ons bevinden. Misschien herken je hierin al het perspectief van een kind. Vanuit het Volwassen-Bewustzijn (VB) voelen we dat we voor onszelf kunnen zorgen, hebben we een keuze en kunnen we invloed uitoefenen op de situatie waarin we ons bevinden én weten we dat dingen eindig zijn.
Deze splitsing in drie delen maakt ons gevoelig voor de werking van symbolen. Een symbool (S) is iets dat ons - zonder dat we dat door hebben - doet herinneren aan oude pijn (het trauma) in ons Kind-Bewustzijn. Omdat ons psychisch immuunsysteem denkt dat die pijn nog steeds, ook voor ons als volwassene, gevaarlijk is om te voelen zal het opnieuw afweermechanismen activeren om ons te beschermen. En het is deze afweer waardoor we ons niet goed voelen, dingen doen die we niet zouden willen doen of negatief over onszelf of anderen denken.
Afweer en depressie
Eén van deze afweren is de Primaire Afweer. De Primaire Afweer beschermt ons tegen de oude pijn door onze aandacht af te leiden en naar binnen te keren. We gaan nadenken over onszelf en voelen ons somber, eenzaam, schuldig of we schamen ons. Een tweede manier waarop de Primaire Afweer ons beschermt is door onze aandacht op het hier-en-nu gericht te houden: “Er is nu iets mis met mij” of “Ik heb nu iets verkeerd gedaan”. En dit is precies wat ons zo somber en uiteindelijk depressief kan maken. Depressie is dus eigenlijk een sterke vorm van Primaire Afweer, en kan zelfs suïcidaliteit tot gevolg hebben.
Lees hier meer over de Primaire Afweer en depressie.
PRI-therapie en depressie
Tijdens een PRI traject voor de behandeling van depressieve klachten, gaan we allereerst samen op zoek naar de symbolen die jij tegenkomt waarna de Primaire Afweer (dus de somberheid) wordt geactiveerd. Zodra dit helder is, kunnen we onderzoeken welke oude pijn achter die somberheid schuilgaat en waartegen jouw psychisch immuunsysteem jou denkt te moeten beschermen. Dit hoeft niet iets te zijn dat je je nog bewust kunt herinneren, de oude pijn zit namelijk opgeslagen in ons emotionele brein (amygdala) en niet in ons cognitieve brein.
Zodra jij kunt voelen dat de oude pijn hoort bij iets dat je als kind hebt meegemaakt en dat het dus niet over nu gaat, verliest de afweer zijn functie en hoeft deze niet meer geactiveerd te worden wanneer je een symbool tegenkomt. Dan kun je de Primaire Afweer loslaten en zul je je niet meer zo somber, schuldig of eenzaam voelen. Het is hierbij belangrijk om dit echt te kunnen voelen, zodat je dit niet alleen wéét maar ook hebt ervaren. En dat je natuurlijk je gedrag erop aanpast zodat je je psychisch immuunsysteem duidelijk maakt dat het je niet meer hoeft te beschermen. Daarom besteed ik altijd evenveel aandacht aan emoties, gevoelens én gedrag. Dat zijn de drie pijlers voor een succesvol traject. In deze blog leg ik hierover meer uit.
Bron: Ingeborg Bosch (2003), Illusies.